Son günlər Böyük Britaniya Kral Donanmasının amfibiya hücum gəmilərinin Cənubi Kipr sahillərinə yaxınlaşdığı və bu ölkədə əsas hərbi bazası olan Akrotiri və Dekeliyada 1 000-dən çox komandosunu hazır vəziyyətdə saxladığı gündəmə gəlib. Məlumat üçün əvvəlcə onu qeyd edək ki, Akrotiri və Dekeliya Suveren Baza Əraziləri Kipr adasında yerləşən Böyük Britaniyanın dəniz ərazisidir. İngilis hərbi bazaları və qurğuları, habelə digər torpaqlar daxil olan ərazilər Birləşmiş Krallıq, Yunanıstan, Türkiyə, Cənubi Kipr və Şimali Kipr nümayəndələri tərəfindən 1906-cı ildə imzalanan müqaviləyə əsasən ingilislərin nəzarətinə verilib. Ərazi elektron kəşfiyyat üçün stansiya kimi mühüm rol oynayır və Aralıq dənizi və Yaxın Şərqdə Birləşmiş Krallığın müşahidə toplama şəbəkəsinin mühüm strateji hissəsini təmin edir.
Məsələnin digər tərəfi isə Böyük Britaniya Kral Donanmasının amfibiya hücum gəmiləri ilə yanaşı, ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinə məxsus amfibiya hücum gəmisinin də Cənubi Kiprin Limassol limanında lövbər salmasıdır. Şimali Kipr Türk Respublikası rəhbərliyi sözügedən məsələyə münasibət bildirərək iddiaların həqiqətə uyğun olduğunu deyib.
Baş verənləri Oxu.Az-a şərh edən türkiyəli politoloq Engin Özerin qənaətinə görə, Cənubi Kipr ingilis donanmasının Aralıq dənizindəki kəşfiyyat mərkəzlərindən biridir:
"Bu məsələ ələlxüsus İsrailin Fələstində həyata keçirdiyi əməliyyatlar fonunda Cənubi Kiprin kəşfiyyat məlumatlarını Təl-Əvivlə paylaşmasından sonra daha çox gündəmə gəlib. Hətta buna görə Livanın hərbiləşdirilmiş "Hizbullah" təşkilatı da bəyanat yayaraq mümkün İsrail-"Hizbullah" qarşıdurmasında İngiltərənin Cənubi Kiprdəki obyektləri və hərbi birləşmələrinin hədəf olacağını bildirib".
"Böyük Britaniyanın sözügedən regiondakı hərəkətlənməsi öz maraqları kontekstində başadüşüləndir. Aralıq dənizində sualtı qayıqların sayının artması da bu maraqlardan qaynaqlanır. Bundan başqa, İsrail Livanda dövlət çevrilişinə cəhd etsə, yəqin ki, Britaniya hərbçiləri də Livandakı əməliyyata dəstək verəcəklər. Bu isə o deməkdir ki, İsrail-Livan müharibəsi başlayarsa, Cənubi Kipr "Hizbullah"ın hədəfi olacaq. Üstəlik, Britaniya hərbçilərinin vurulması ehtimalı da istisna deyil", - deyə ekspert vurğulayıb.
Analitik Şimali Kipr Türk Respublikası siyasətinin Türkiyə ilə eyni olduğuna da diqqət çəkib:
"Türkiyə regiondakı mövcud situasiyadan narahatdır. Ona görə də Ankara Yaxın Şərqdə istənilən əməliyyatın əleyhinədir və problemlərin həllində diplomatiyadan istifadənin daha çox tərəfdarıdır. Buna görə də proseslərin şəxsən Türkiyəyə mənfi təsir edəcəyini düşünmürəm".
Türkiyəli siyasi şərhçi Güngör Yavuzaslan isə Oxu.Az-a açıqlamasında Aralıq dənizindəki aktivliyin ötən ilin 7 oktyabrından sonra artdığını bildirib:
"Biz Cənubi Kiprdə həm Britaniya hərbi bazalarının artdığını, həm də Amerika Birləşmiş Ştatlarının müdaxiləsinin intensivləşdiyini müşahidə edirik. Hətta ABŞ bu yaxınlarda Cənubi Kiprdə yeni baza yaratmaq qərarına gəlib. İngiltərə bazalarının bu qədər aktiv olmasının bir səbəbi isə ABŞ-nin döyüş təyyarələri olan "F-22"lərin bölgəyə gəlməsidir. Düzdür, tərəflərin izahatı bu istiqamətdə olmasa da, ehtimallar bunun Britaniya bazalarının daha yaxşı texniki və logistika infrastrukturuna malik olmasına görə olduğunu deməyə əsas verir".
"Təbii ki, ABŞ-nin Aralıq dənizində Krit və digər yunan adalarına qədər uzanan möhkəmlənməsi Türkiyənin təhlükəsizliyi baxımından risk kimi qiymətləndirilir. Çünki ABŞ təkcə Yaxın Şərqdə deyil, Aralıq dənizində də hərbi mövcudluğunu artırır", - deyə ekspert əlavə edib.
Mövzu ilə bağlı Şimali Kipr Türk Respublikasının Prezident Administrasiyası Oxu.Az-ın sorğusuna cavab olaraq bildirib ki, Cənubi Kiprin Kipr adasını aparıcı ölkələrin hədəfinə çevirməsi narahatlıq doğurur:
"Biz dəfələrlə Cənubi Kipr prezidentini öz siyasi məqsədləri üçün bütün adanın təhlükəsizliyini riskə atmaqdan çəkindirməyə çalışmışıq. Çünki potensial təhlükə mərkəzinə çevrilə biləcək Kipr adasının ən azından neytrallığını qoruyub-saxlamalıyıq ki, burada yaşayan insanların asayişi pozulmasın. Lakin Cənubi Kipr atdığı addımlarla sülhün deyil, böhran və xaosun tərəfdarı olduğunu nümayiş etdirir, hətta mülki limanlardan hərbi məqsədlər üçün istifadə etməyə başlayan ölkələrin hərbi dayanacağı rolunu oynayır".
"ABŞ-nin təyyarədaşıyan gəmisinin Limassolda lövbər salması isə təkcə bizdə deyil, yunan xalqında da ciddi reaksiyalara səbəb olub. Məsələ ilə bağlı keçirilən son ictimai rəy sorğularında da yunanların əksəriyyəti liderlərinin atdığı məsuliyyətsiz addımlardan narahat olduğunu və onun adanı hədəfə çevirməsini heç vaxt dəstəkləmədiklərini bildiriblər. Çünki Cənubi Kipr və Yunanıstan rəhbərliyinin bütün adaya təsir edə biləcək məsələlərlə bağlı birtərəfli addım atmaq və ya qərar vermək səlahiyyəti yoxdur. Onların səlahiyyət və suverenliyi yalnız Cənubi Kiprdə keçərlidir", - deyə Şimali Kiprin Prezident Administrasiyasından vurğulanıb.
Mərahim Nəsib
